ضربه قوچ افزایش فشار یا موجی است که در شارههای در حال حرکت پس از توقف یا تغییر مسیر ناگهانی پیش میآید. این افزایش فشار معمولاً هنگامی رخ میدهد که شیری در مسیر حرکت شاره (آب یا گاز) ناگهان بسته میشود.
ضربه قوچ که در بعضی از متون فارسی از آن به عنوان «چکش آبی» هم یاد شده از ترجمه واژه Water Hammering آمدهاست. این پدیده در خطوط لوله جریان تحت فشار و مجاری باز اتفاق میافتد و به وضوح بر قوانین فشار، تغییرات آبی یا تغییرات سرعت جریان و شرایط زمانی و مکانی حرکت سیال استوار است. در بعضی از سیستمهای هیدرولیکی تخت فشار، نظیر خطوط انتقال آب، نفت یا شبکههای توزیع و لولههای آب بر منتهی به توربینها، تونلهای آبی، سیستمهای پمپاژ و جریانهای ثقلی، پدیده ضربه قوچ با ایجاد موجهای سریع، زودگذر و میرا موجب خطرات گوناگونی میشود. گاهی اوقات قدرت تخریبی این موجهای فشار به حدی است که نتایج و خیمی به بار میآورد. ترکیدن خطوط لوله در سیستمهای انتقال و شبکههای توزیع، خرابی و شکسته شدن شیرها، دریچههای کنترل و پمپها از نمونههای بارز تأثیر این پدیده است.